تفاوت بیماری، اختلال، سندروم و وضعیت چیست؟

به طور کلی همه ی ما می دانیم بیماری چیست و  وقتی در مورد بیماری، سندروم یا اختلالی صحبت می شود متوجه منظور افراد می شویم، اما شاید تفاوت آنها را به خوبی ندانیم و همه ی اینها را به عنوان مریضی یا بیماری بشناسیم.

اغلب این دست از کلمات و اصطلاحات علمی، پزشکی و روانشناسی از زبان انگلیسی، لاتین و زبان های خارجی دیگر ترجمه شده یا وارد گفتار ما شده اند و به همین دلیل گاهی درک آنها مشکل است. حتی توصیف اینکه بیماری چیست و تفاوت آن با سندروم یا اختلال در چیست، شاید ساده نباشد. ازین رو باید با مثال هایی آنها را تعریف کرد که قابل فهم شوند.

اصطلاحات بیماری، اختلال، سندروم و وضعیت، هم در پزشکی و هم در روانشناسی به کار می روند. اگرچه این اصطلاحات گاهی به جای هم نیز استفاده می شوند اما در واقع معانی و کاربردهای متفاوتی دارند که در این مقاله با توضیحی مختصر و ساده با آنها آشنا می شویم.

"بیماری" چیست؟

تعریف بیماری "disease": بیماری یک پاسخ پاتوفیزیولوژیک "pathophysiological" به عوامل داخلی یا خارجی است.

وقتی یک ناهنجاری خاص در عملکردهای سیستماتیک و معمول ایجاد می شود به آن بیماری می گویند. این ناهنجاری ها می توانند باعث علائم و نشانه های جسمی و روانی و همچنین درد، اختلال در عملکرد، پریشانی و اضطراب، مشکلات اجتماعی و مرگ شوند.

برای مثال بیماری قلبی و عروقی، که مربوط به بدکاری در سیستم قلبی بدن است. یا بیماری پارانویید که مربوط به بدکاری در سیستم اعصاب و روان فرد است.

"اختلال" چیست؟

تعریف اختلال”disorder”: اختلال به مشکلات ناشی از بیماری گفته می شود که در قسمتی از بدن یا عملکرد افراد اخلال ایجاد می کنند.

برای مثال آریتمی یا ضربان قلب نامنظم، یک اختلال ناشی از بیماری های قلبی است. یعنی آریتمی به خودی خود یک بیماری نیست بلکه وجود بی نظمی در ضربان قلب افراد است که در نتیجه ی داشتن بیماری قلبی-عروقی ایجاد می شود و به آن اختلال آریتمی می گویند. یا مثلاً اختلال اضطراب که در نتیجه ی داشتن یک بیماری روانشناختی ایجاد می شود.

اختلالات را می توان به صورت روانی، جسمی، ژنتیکی، ذهنی، عاطفی، رفتاری و ساختاری طبقه بندی کرد.

"سندروم" یا "سندرم" چیست؟

تعریف سندروم "syndrome": سندروم به یک سری نشانه ها یا مجموعه ای از علائم گفته می شود که یک بیماری خاص را توصیف می کنند.

به عبارت دیگر سندروم اصطلاحی است که به یک بیماری یا اختلال اشاره می کند که دارای بیش از یک نشانه ی مشخص است. سندروم ها می توانند در اثر عوامل ژنتیکی و یا بسیاری از عوامل دیگر ایجاد شوند.

برای مثال سندروم داون یک سندروم ژنتیکی شناخته شده است و به فردی اطلاق می شود که در ژن های خود دارای یک کروموزوم 21 اضافی باشد. فرد مبتلا به سندروم داون در هنگام تولد علاوه بر نشانه ی ژنتیکی کروموزوم اضافی، دارای یک سری نشانه های جسمی، ذهنی و روانی نیز می باشد. مانند داشتن چشمانی بادامی یا زبان بزرگ، کم توانی در درک و یادگیری بعضی مفاهیم و ...

"وضعیت" چیست؟

تعریف وضعیت "condition": وجود یک سری شرایط غیر معمول که موجب اخلال در احساس سلامتی فرد و یا فعالیت های عادی فرد شود را کاندیشن می گویند. این اصطلاح در فارسی با واژه ی وضعیت معنی می شود که می تواند مجموعه ای از حالات خاص در فرد باشد.

وقتی فردی دچار شرایطی می شود که بعضی فعالیت های عادی خود را نمی تواند به طور معمول انجام دهد و یا احساس ناخوشی دارد، یک وضعیت خاص پزشکی یا روانشناختی را تجربه می کند.

برای مثال فردی را در نظر بگیرید که بدون دلیل روشن و انجام فعالیتی خسته کننده، دچار خستگی و خواب آلودگی مفرط است. احساس خستگی و ناتوانی در او با استراحت بهبود نمی یابد. چنین حالاتی او را در انجام کارهای معمول خود ناتوان کرده است. وضعیت این فرد می تواند نشانه های سندروم خستگی مزمن "CFS" باشد.

پس می توانیم اینطور جمع بندی کنیم:

• بیماری یک پاسخ (روانی، جسمی، رفتاری و ...) به عوامل داخلی یا خارجی است.

آلزایمر یک بیماری است که در پاسخ به یک سری عوامل ژنتیکی، جسمی و ... ایجاد می شود، که البته عامل اصلی آن هنوز شناخته نشده است.

• اختلال یک بی نظمی در عملکرد یا ساختار (جسم، روان و ...) است.

فراموشی یا یادزدودگی یک اختلال ذهنی در نتیجه ی بیماری آلزایمر است. آلزایمر با از بین بردن سلول های مغزی موجب اختلال ذهنی و دمانس می شود.

• سندروم یک ناهنجاری تعریف شده با مجموعه ای از نشانه ها و علائم است.

کورساکوف سندرومی است که منجر به نوعی فراموشی یا عدم ثبت خاطرات فرد می شود. سندروم کورساکوف در اثر کمبود ویتامین B1 و یا اعتیاد به الکل ایجاد می شود.

• وضعیت حالاتی غیر طبیعی در فرد است که در فعالیت های او اخلال ایجاد می کنند و موجب احساس ناخوشی در او می شوند.

خشم و اضطراب، فراموشی مقطعی، سرگیجه، گفتار نامربوط، ناتوانی در بیان افکار و ... حالات غیرطبیعی ای هستند که وضعیت یک فرد مبتلا به آلزایمر در اوایل شروع بیماری را بیان می کنند.

شناختن این اصطلاحات به شما کمک می کند که مهارت و دانش خود را در مورد بسیاری از مسائل علمی پزشکی و روانشناسی افزایش دهید و دنیای درون خود را بهتر درک کنید. همچنین افزایش آگاهی در راه شناخت علائم و نشانه های بیماری های جسمی و اختلالات روانشناختی و پیگیری و مراجعه به موقع برای مشاوره پزشکی یا مشاوره روانشناسی مفید خواهد بود.

بهار پولاد _ روانشناس بالینی

اغلب این دست از کلمات و اصطلاحات علمی، پزشکی و روانشناسی از زبان انگلیسی، لاتین و زبان های خارجی دیگر ترجمه شده یا وارد گفتار ما شده اند و به همین دلیل گاهی درک آنها مشکل است. حتی توصیف اینکه بیماری چیست و تفاوت آن با سندروم یا اختلال در چیست، شاید ساده نباشد. ازین رو باید با مثال هایی آنها را تعریف کرد که قابل فهم شوند.